Wat veroorzaakt gaatjes en hoe kunnen we gaatjes voorkomen?

Cariës begint bij de vorming van tandplak, nog lang voordat er gaatjes ontstaan.
 

Het VVT, Verbond der Vlaamse Tandartsen, legt uit dat tandplak een dunne, kleverige substantie is die zich voortdurend op de tanden ophoopt. Tandplak bevat veel bacteriën die zich voeden met de suikers in uw voeding en drankjes. Hierdoor ontstaan suikerzuren die uw tandglazuur aanvallen en de natuurlijke mineralen ervan uitputten ('demineralisatie').
 

Wanneer u iets gegeten heeft, gaat uw speeksel meteen aan de slag om het zuur te neutraliseren en het mineraalgehalte van uw tandglazuur te herstellen ('remineralisatie'). Vervolgens poetst u de tandplak weg, nog voordat deze schade kan aanrichten. Dit is het ideale scenario, dewelke echter niet vaak genoeg toegepast wordt.
 

Als gevolg van een slechte mondverzorging ontstaan tandplak en bacteriën, waardoor de zuuraanvallen op uw tanden heviger worden. Als u vaak tussen de maaltijden door eet, dan worden uw tanden gedurende langere tijd aangevallen. Hierdoor kan het speeksel de tanden niet snel genoeg remineraliseren en verliest u mineralen uit het tandglazuur.
 

Dit mineraalverlies vindt plaats onder het tandoppervlak, waarbij de tanden van binnenuit worden aangetast. Hierdoor is cariës in een beginstadium zo moeilijk te detecteren. Een tandarts kan beginnende cariës ontdekken met behulp van een speciale lamp waardoor ze zichtbaar wordt in de vorm van witte vlekjes.
 

Cariësvorming is meestal een erg langzaam proces dat in een vroeg stadium behandeld en verholpen kan worden, nog voordat er gaatjes ontstaan. Uw tandarts zal u waarschijnlijk een tandpasta of mondspoeling met veel fluoride aanraden of een vernisbehandeling voorstellen. Als u echter niet regelmatig naar de tandarts of mondhygiënist gaat, dan worden deze witte vlekjes makkelijk over het hoofd gezien.
 

Als cariës niet wordt behandeld, dan wordt het 'holle' gebied in de tand steeds groter. Uiteindelijk is de tand zo erg verzwakt dat het oppervlak breekt en er een gaatje in de tand ontstaat.
 

Cariës kan niet meer verholpen worden als het gaatje er eenmaal is. In dat geval moet het gaatje behandeld worden.

Andere risicofactoren voor gaatjes

Een suikerrijk eetpatroon of een eetpatroon waarbij vaak tussen de maaltijden door wordt gegeten, zijn de belangrijkste risicofactoren voor cariës en gaatjes. Er zijn echter ook andere factoren die meespelen, zo vergroten sommige medische factoren de risico's:
 

Droge mond - Speeksel reguleert de hoeveelheid plak op de tanden en neutraliseert suikerzuren. Indien u echter een droge mond (xerostomie) heeft als gevolg van een medische aandoening of door medicijngebruik, dan gebeurt dit soms niet naar behoren.
 

Beperkte mobiliteit - Elke aandoening die uw mobiliteit en/of motoriek beperkt, zoals artritis, kan het poetsen lastiger maken.

Hoe gaatjes worden behandeld

Na het ontstaan van een gaatje zal de ernst van de cariës bepalen welke behandeling nodig is. Bij kleine gaatjes kan de tandarts de cariës verwijderen en de tand vullen. Als het gaatje het tandbeen en de zenuw heeft bereikt, dan zal uw tandarts eventueel een wortelkanaalbehandeling uitvoeren. Hierbij worden het tandbeen en de zenuw verwijderd en wordt de tand gereinigd en afgedicht. In extreme gevallen is het niet mogelijk om de tand te redden, waardoor de tandarts zal aanraden om de tand te laten trekken. Al het voorgaande dient zoveel mogelijk vermeden te worden, want vullingen gaan uiteindelijk om verschillende redenen gebreken vertonen en een wortelkanaalbehandeling is een forse ingreep. Uiteraard wilt u uw natuurlijke tanden zolang mogelijk behouden, waardoor het altijd beter is om cariës te voorkomen of vroegtijdig te corrigeren en zo deze behandelingen te vermijden.

Gaatjes voorkomen

Zodra er zich een gaatje heeft gevormd, kan de schade alleen maar worden 'opgelapt'. De NHS beschrijft de volgende manieren om cariës vroegtijdig aan te pakken en op deze manier te stoppen en/of te verhelpen:
 

• Minder suiker- en zetmeelhoudende voeding/drankjes nuttigen.
• Twee keer per dag poetsen met een fluoridetandpasta.
• Minstens één keer per dag flossen of een ragertje gebruiken.
• Tandpasta of mondspoelingen met een hoog fluoridegehalte gebruiken.
• Geen suikerhoudende voeding of drankjes tussen de maaltijden door of minder dan een uur voor het slapengaan gebruiken.
• Indien mogelijk suikervrije medicijnen gebruiken.

Het vraagt tijd om goede gewoontes qua mondverzorging aan te leren en gedragspatronen, zoals vaak tussen de maaltijden door eten en suikerrijke voeding nuttigen, aan te passen. Om in tussentijd uw tanden te beschermen, kan uw tandarts u aanraden om meer fluoride te gebruiken. Hierbij kan het gaan om een fluoridetandpasta of -mondspoeling op voorschrift, fluoridegels of het regelmatig aanbrengen van een fluoridevernis.
 

De Gezondheid.be voegt hieraan dat de speekselvorming bevorderd kan worden door gedurende 20 minuten na een maaltijd op suikervrije kauwgom te kauwen. Dit helpt om het zuur te neutraliseren en nieuwe mineralen aan te maken.
 

Beide artikels benadrukken dat het belangrijk is om regelmatig naar de tandarts te gaan. Hoe eerder cariës wordt aangepakt, hoe beter het resultaat. In vroege stadia is cariës voor u niet zichtbaar, maar uw tandarts kan cariës wél vroegtijdig detecteren en behandelen, nog voordat er complicaties optreden. Maak snel een afspraak bij de tandarts als u al even niet meer op consultatie bent geweest.